Blog – Waarom we mediteren

Geschreven door Olivier Winants, trainer Verbindende Communicatie

Mediteren is sinds de introductie in de jaren '60 in het Westen mainstream geworden. Het heeft ons ontegen­sprekelijk verrijkt en het is een integrale vaardigheid geworden in elke vorm van persoonlijke ontwikkeling en therapie. Mediteren –en elke vorm van aandachtstraining– heeft echter een veel diepere potentie.

(Under The fig Tree)

Ik zie aandachtstraining als onze diepste evolutionaire plicht. Niet louter een leuke hobby of nuttige vaardigheid voor zelfontwikkeling. Ik geloof dat het niet langer een luxe is om meditatietechnieken aan te leren en onder de knie te krijgen. Het is een noodzakelijk evolutionair hulpmiddel. Het is een revolutionaire daad.

Revolutie

De huidige tijd dwingt ons tot diepe reflectie. Het is niet meer 5 na twaalf, het is high noon. De verschillende crisissen die we vandaag leven zijn niet te wijten aan een gebrek aan rationele kennis of intelligentie. We weten genoeg. We zijn misschien technologische reuzen maar emotionele dwergen. We dromen over Mars maar kennen ons innerlijk leven nauwelijks. We worden nog steeds geleefd door miljoenen jaren oude brein-reflexen. Waar het ons schrijnend aan ontbreekt is Wijsheid.

De revolutie die vandaag hoognodig is, is het kweken van Wijsheid, wat ik definieer als de combinatie van Inzicht en Liefde. Dit zijn de twee kern­elementen die we kweken in aandachts­training.

We hebben het op te nemen tegen honderdduizend jaren van evolutionaire overleving, gejaagdheid en onrust dat zich diep genesteld heeft in onze verkrampte zenuwstelsels. De gestreste, rusteloze, alerte en defensieve homo sapiens zit diep in onze DNAs en zenuwstelsels geweven.

Reken daarbij duizenden jaren van collectief trauma (oorlog, rampen) en familiaal trauma (relationeel verraad). En giet, tot slot, daaroverheen nog een rijk sausje van onze doorgeslagen rat-racende maatschappij en dan wordt het duidelijk waar­tegen we het op te nemen hebben. Een diep patroon van reflexmatig, onbewust en reactief in het leven staan. Zonder meditatie-oefening worden we simpelweg geleefd.

Van Dringend naar Belangrijk

Meditatie vormt ons om van denkslaven, wandelende hoofden of walking dead tot Meesters. Meesterschap houdt in dat wij zélf beslissen waar onze aandacht naar toe gaat.

We maken fundamenteel de diepe shift van dringend naar belangrijk. Van habitueel tot keuze-gedreven. Van reactief naar creatief leven. Van afgescheiden naar geïntegreerd.

Onze angstige ego-aangedreven staat gijzelt ons in urgentie en dringendheid. Het dwingt ons voort, aangedreven door een knagend, bijna ongrijpbaar, gevoel dat er dadelijk iets mis loopt of verschrikkelijk fout gaat en waar we ons op de een of andere manier tegen moeten wapenen. Onze brandstof is chronische angst en de innerlijke cultuur eentje van permanente onveiligheid. In deze staat zijn we de teugels van ons leven kwijt. We staan niet in ons eigen leven.

De meesten van ons zijn quasi-permanent gestrest, druk zijn op de werkvloer is een badge of honour geworden en we leven met een half been in de dreigende burn-out.

Tony Robbins grapt terecht: ‘stress is the achiever word for fear’. Als we gestrest zijn, zijn we bang. Voor onze zenuwstelsels betekent dat er gevaar is. We leven dus in een interne ecosysteem van angst en gevaar.

Als we in deze modus leven, bestaan onze dagen uit een koortsachtig toewerken naar een ongrijpbaar volgende moment. Onze cavemen brain projecteert geluk en rust steeds in de toekomst en drijft ons zo tot een uitputtende verslaving aan wat Tara Brach de 'if only'-mind noemt: oneindig op zoek naar dat volgende moment dat iets zal bieden dat het hier en nu niet doet. Het is een uitputtende verslaving. Het is in essentie anti-Leven.

De tragedie is dat dat moment nooit komt, en dat we op een dag onze laatste adem uitblazen beseffende dat we het Paradijs gemist hebben. Dat lijkt me de echte Hel.

Tot leven komen

Als je op de trein zit of over straat loopt of je kantoor doorloopt, dan zie je bijna overal mensen die diep in gedachten verzonken zijn. Vaak gaat dat gepaard met grimmige gelaats­uitdrukkingen, gejaagdheid en zichtbare stress. Het voelt niet levendig of vrolijk. Velen van ons zijn niet echt thuis. We leven chronisch buiten onszelf. Dat maakt het vrijwel onmogelijk om elkaar echt te kennen, te voelen en mee te verbinden. En dat maakt het voor ons sociale wezens fundamenteel onveilig.

Ons denken heeft de functie van afscheiden, van differentiëren. Analyse betekent uit elkaar halen, ontleden. Rationeel denken scheidt de ervaring van de ervaarder af. Het schuift een subtiele sluier tussen ons en& het leven. Het verwijdert ons van het directe rauwe contact met de levendigheid in en rond ons. Meditatie keert dat proces om. Het is een proces van tot leven komen.

(Anenomes Blooming by Archan Nair – archannair.com)

Tot leven komen betekent niet dat we een onderscheid maken van prettig en onprettig, van wat erbij hoort en wat er niet bij hoort. We beïnvloeden het huidige moment niet, we sturen het niet. We beleven het. We worden er door bewogen. We ontvangen het volle Leven. Dat kan alleen maar in dit huidige moment. En het leven ontvangen we in ons lichaam. Ons lijf is het toneelspel van het Leven.

Bypassing

Elke vorm van aandachtstraining heeft tot doel om dieper te ervaren, waarachtiger te leven en de diepe inter-afhankelijkheid met dit Leven te zien. Het plaatst ons weer middenin het Leven. Doorheen meditatie doen we niet langer mee met de dagelijkse authenticiteitsfraude, met het ontkennen van wat waar is. We worden warriors of truth. We belichamen de waarheid. The truth shall set you free, is een bekende Bijbelse slagzin.

Elke vorm van heling die ik ken verbindt, d.w.z. voegt toe. Het woord helen geeft dat ook mooi weer: we worden meer, we worden weer heel.

Mediteren kan daarom nooit als spiritual bypass gebruikt worden. Het kan nooit dienen om ervaringen binnenin te onteigenen. De echte test van waarachtige meditatie is dat we meer zien, meer voelen, meer be‑leven. En het meest belangrijk van al: gaan we meer van het Leven in ons houden? Als je niet met vanbinnen kan zijn, kan je niet in het leven staan. Als we meditatie als een subtielere vorm van afscheiding gaan gebruiken (spiritual ego), dan zit de kans erin dat we meditatie oneigenlijk als anti-leven gebruiken.

(Fire Ice Birds – wallpaperbetter.com)

Yin en Yang

Aandachtstraining traint fundamenteel in Bewustzijn en Liefde. Het leert ons de kunst van het diepe zien en de diepe liefde. Dit zijn niet per toeval ook de kern­elementen van attunement (afstemming) in de hechtingstheorie. Het is een Levenschenkende daad. We zijn dan simultaan datgene wat leeft in ons en datgeen dat houdt van wat er leeft in ons. We zijn tegelijk Hemel en Aarde.

Een belangrijk element van mediteren is dat het Yin en Yang integreert. Het huwt Bewustzijn (aandacht, aanwezigheid) met Liefde (warmte, ontvanke­lijkheid, omhulling).

In mijn ervaring wordt te vaak het Yang principe benadrukt in meditatie: de kunst van het Getuige zijn, de zuivere waarneming, het bewustzijn. Dat is fundamenteel maar enkel de helft van het verhaal.

De andere essentiële bouwsteen is Liefde. Kunnen we vanuit ons Hart zijn bij wat we in ons waarnemen. Kunnen we onze diepe reactieve emoties en onze opgejaagde zenuwstelsels omhullen met liefde? Kunnen we met warmte en mildheid kijken naar onze angst, woede, jaloezie, eenzaamheid, wantrouwen? Zuiver bewustzijn - voorbij oordelen - is daar voor nodig want we kunnen niet tegelijk liefhebben en oordelen. Anders gezegd, wat we oordelen hebben we nooit lief. Een mantra die ik vaak aanbied in meditatie is Ik geef om mijn eigen Lijden. (I care for my suffering).

Het epicentrum van onze warmte, zorg, en liefde is ons hart. Meditatie gaat fundamenteel over het Hart. Ons hart is de plek van universele integratie: het kan enkel insluiten en liefhebben. Het is de (zacht)moedigste plek om vanuit de leven.

De revolutie waarvan ik spreek is ten diepste een hartgeleide revolutie. Enkel als we liefde bij inzicht voegen komen we tot werkelijke wijsheid. Pema Chödrön zegt dat het angstige ego in ons alleen in ons Hart kan rusten.

Van Ik naar Wij

Allemaal Wetenschappelijk onderzoek toont niet alleen een breed scala aan gezondheidsvoordelen van meditatie aan, maar heeft ook onthuld dat meditatie onze aangeboren mechanismen voor gemeenschaps­vorming versterkt.

Frequente mediteerders deactiveren angst-aangedreven limbische systemen van de hersenen en heractiveren gebieden in onze hersenen die ons meer naar relaties en gemeenschaps­vorming gidsen. Meditatie verlegt ons innerlijk zwaartepunt van Ik naar Wij Allemaal.

(Tree of life by Nartissima)

Meditatie is de noodzakelijke vaardigheid in de heropleving van mildheid, zorg en liefde in onze huidige samenleving. Het is de ultieme EHBO-kit om onze noodlijdende maatschappij te helen. Zodat we eindelijk ons menselijk evolutionair potentieel kunnen vervullen. Dat we eindelijk vrij kunnen breken van onze interne angst-ketens. De tijd van overleven is voorbij. Het is tijd voor echt leven.

Tot slot een passage uit een gedicht van Gunilla Norris:

Sharing silence is, in fact, a political act.

When we can stand aside from the usual and
perceive the fundamental,
change begins to happen.
Our lives align with deeper values
and the lives of others are touched and influenced.

Each of us can make a difference.
Politicians and visionaries will not return us
to the sacredness of life.

That will be done by ordinary men and women
who together or alone can say,

“Remember to breathe,
Remember to feel,
Remember to care,

let us do this for our children and ourselves
and our children’s children.

Let us practice for life’s sake.”

* * *

Geschreven door Olivier Winants, trainer Verbindende Communicatie

De basiscursus Verbindende Communicatie – gebaseerd op de Geweldloze Communicatie van Marshall Rosenberg, wordt gegeven op

• 26-28 mei 2023
• 13-15 okt 2023